Metafory pobudzają wyobraźnię, a nawet przyprawiają o dreszcz rozkoszy. Co to jest metafora i jak ją stworzyć, by zabrzmiała świeżo? Dowiedz się także, jak przekonywać i wyjaśniać za pomocą metafor.
Spis treści:
Co to jest metafora
Metafora, czyli inaczej przenośnia, jak sama nazwa wskazuje, służy do przeniesienia znaczenia z jednego słowa na inne, np. kwilenie wiatru. Zwróć uwagę, że w metaforze brakuje słówka jak. Dźwięk wiatru nie jest jak kwilenie, lecz JEST kwileniem.
„Starość ma się tak do życia, jak wieczór do dnia; można zatem wieczór nazwać starością dnia, a starość wieczorem życia” – taki przykład metafory podał w Poetyce Arystoteles.
Jan Twardowski określił poezję jako „spotkanie słów, które się sobie dziwią.” To doskonała definicja nie tylko poezji, ale i metafory.
Dzięki metaforom pisarz udowadnia, jak zaskakujący, odkrywczy i piękny może być język. Jeśli kiedyś zdarzyło Ci się poczuć dreszcz rozkoszy w chwili, gdy odnalazłeś swoje uczucia w jakiejś metaforze, to wiesz, na czym polega jej siła.
Jak stworzyć metaforę
Oprócz rzeczownika w dopełniaczu (kwilenie wiatru) metaforę można stworzyć za pomocą:
- przymiotnika, np. chodzący słownik
- zaimka, np. moje Waterloo
- czasownika, np. ścieżka wiła się zakolami.
Należy uchwycić podobieństwo w kształcie, barwie, przeznaczeniu, budowie dwóch zjawisk, przedmiotów, postaci itp. Zwykle to pojęcia konkretne (np. róża) rzutuje na bardziej abstrakcyjne (np. miłość).
Mówi się, że język to zbiór wygasłych metafor. Często nie uświadamiamy sobie, że takie utarte wyrażenia jak noga stołu czy ucho dzbana to przecież też metafory. Podobno używamy jednej metafory na 25 słów, jakie wypowiadamy. W codziennej mowie język przenośny i dosłowny przeplatają się ze sobą.
Pisarz nie powinien zadowalać się wygasłymi metaforami, ale sprawić, by słowa wydostały się na wolność, spotykały się z nowymi słowami, ożyły na papierze.
Przenośnie wielokrotnie powtarzane są oklepane, banalne. Dobrze jest wziąć sobie do serca słowa Heinego: „Pierwszy, który porównał kobietę do kwiatu był wielkim poetą, drugi cymbałem”.
W tworzeniu świeżych metafor pomoże Ci metoda mapy myśli. Kartkę A4 połóż na stole w poprzek. Na środku napisz słowo, które będzie punktem wyjścia dla metafory, a następnie poprowadź od niego gałęzie, nad którymi zapiszesz skojarzenia.
Następnie rozgałęziaj konary – twórz skojarzenia od skojarzeń. Zobaczysz, że mapa zacznie rozrastać się w nieskończoność, a Ty będziesz miał mnóstwo świeżych metafor.
Wyjaśniaj za pomocą metafory
„Kiedy nasz umysł spotyka się z czymś nowym, zachowuje się tak, jakby zadawał pytanie: Czy wcześniej już miałem do czynienia z czymś podobnym? Tym samym wprawia w ruch naturalny mechanizm tworzenia metafor” – piszą Lakoff i Johnson w Metaforach w naszym życiu.
Dobrze więc wykorzystywać metaforę do wyjaśnienia zawiłych zagadnień w artykule eksperckim. Chris Anderson użył metafory długiego ogona, by zobrazować model biznesowy. Pokazał w ten sposób, że sumarycznie można osiągnąć większe obroty na pojedynczych, niszowych pozycjach niż na popularnych, masowych produktach.
Metafora w tej roli ma swoje ograniczenia, ponieważ jest ona daleka od precyzji, która w artykule eksperckim jest bardzo istotna.
Przekonuj za pomocą metafory
Myśleć znaczy łączyć – tak brzmi tytuł rozdziału książki Pre-swazja Cialdiniego. Metafora jest tak skuteczna perswazyjnie, ponieważ wpływa na to, jak interpretujemy związki między rzeczami.
„Operacje umysłowe opierają się przede wszystkim na nieprzetworzonych skojarzeniach i nie ma od tych ucieczki – pisze Robert Cialdini. – Tak jak aminokwasy można nazwać budulcem życia, tak skojarzenia można określić budulcem myśli”.
Język służy nie tylko opisuje rzeczywistość, lecz także wpływa na odbiorcę, co wedle niektórych badaczy jest jego głównym zadaniem. Często nieświadomie i bez złych intencji, kierujemy uwagę odbiorcy na obszary, które mają wywołać skojarzenia, sprzyjające naszemu stanowisku.
Załóżmy, że chcesz przekonać koleżankę, by poszła z Tobą do kina na film historyczny, choć wiesz, że nie przepada ona za tym gatunkiem. Zwracasz więc uwagę na inne zalety filmu: „wciąga od pierwszej minuty” lub „ma piękną oprawę muzyczną”. Negatywne nastawienie do tematyki historycznej zmienić może trafnie dobrana metafora, np. „ten film to podróż w czasie”.
Kierujesz skojarzenia na wybrany fragment rzeczywistości. Gdy to się uda, ów fragment znajdzie się w centrum uwagi koleżanki. A skojarzenia wpłyną z kolei na jej reakcje.
Kiedy będziesz chciał przekonać do czegoś czytelnika, starannie dobierz metaforę i umieść ją możliwie blisko początku tekstu, by posłużyła jako rama. Bądź jednak ostrożny, by moc metafory działała na Twoją korzyść, a nie sterowała skojarzeniami w kierunku, którego nie zamierzałeś obrać.
Podsumowanie
- Metafora polega na przeniesieniu znaczenia z jednego słowa na inne.
- W tworzeniu świeżych metafor pomoże Ci mapa myśli.
- Ułatwisz zrozumienie, jeśli wyjaśnisz trudne zagadnienia za pomocą metafory.
- Używając metafory, możesz skierować skojarzenia na wybrany tor.
Więcej na temat tworzenia metafor przeczytasz w moich książkach Fast text oraz Szkoła twórczego pisania.
Przeczytaj także:
Jak zrobić mapę myśli. Opis i przykład
Co to jest topos i jak podkreśli zalety produktu na 5 sposobów
autorka książek specjalistycznych i beletrystycznych, doktor nauk humanistycznych, certyfikowana trenerka biznesu
4 komentarze do „Co to jest metafora i jak ją stworzyć”
Uwielbiam Pani porady, przejrzyste, konkretne, idealne żeby do nich zajrzeć w trakcie pisania. Pomagają niesamowicie. 😉
Cieszę się i życzę wielu inspiracji:)
Dziękuję Pani za pomoc – teraz z pewnością napiszę „profesjonalny” wiersz. 🙂
Uwielbiam Pani bloga. Porady są niezwykle przydatne dla początkujących, jak i nieco bardziej doświadczonych pisarzy 🙂