Jak podkreślić własne stanowisko i położyć na coś nacisk? Retoryka podsuwa 5 sposobów, dzięki którym przekonująco wyrazisz swoje zdanie.
Spis treści:
Połóż nacisk
By skierować emocje czytelnika na wybrane miejsce, należy położyć na nie nacisk. W malarstwie czyni się to poprzez wyostrzenie. Gdy artysta pragnie coś wyróżnić, sprawia, że ten element dominuje nad innymi.
By wydobyć jakiś akcent, trzeba często odebrać ważność pozostałym elementom. Na autoportretach Rembrandta punktem, do którego artysta chce skierować nasz wzrok, jest twarz.
W tekście możesz położyć nacisk na jakieś słowo, przesuwając je na początek lub koniec zdania lub akapitu.
Umieszczając ważne słowo na początek zdania, wzmocnisz sugestię, np. To ta pogoda doprowadza mnie do wściekłości. Załóżmy, że piszesz maila do współpracowników i oczekujesz, że dostarczą raporty do końca maja. Jeśli napiszesz Do końca maja oczekuję raportów, uwypuklisz termin oddania.
Jednak skuteczne może się też okazać takie przestawienie słów: Raportów oczekuję do końca maja. Nienaturalny szyk sprawi, że wyróżnią się raporty, na których Ci zależy.
Jeszcze lepszym miejscem do położenia nacisku jest koniec zdania. W ten sposób nie tylko podkreślisz główną myśl, ale i zbudujesz napięcie, np. Najważniejsze, co możesz dać dziecku, to poczucie własnej wartości.
Dodaj intensywności
Słowa, takie jak bardzo, oczywiście, naprawdę, bez wątpienia, po prostu, zawsze, nigdy mogą zaśmiecać tekst, ale też dodać intensywności. Kiedy wzmacniają przekaz?
Jeśli chcesz podkreślić, że słowo nie oddaje tego, jak bardzo coś jest brzydkie, piękne czy mądre, możesz dodać „intensyfikator”, np. To był naprawdę piękny widok. Wzmocnienie „naprawdę” jest jak sygnał, który autor przekazuje czytelnikowi: „Nie potrafię znaleźć właściwego słowa. Spróbuj to sobie wyobrazić”.
Wzmocnisz wzmocnienie, jeśli użyjesz powtórzeń, np. Wnętrza, które lubię, są bardzo jasne, bardzo przestronne i bardzo nowoczesne.
Pokaż zaangażowanie
Okrzyk (lub, wedle wytworniejszej retorycznej nazwy: eksklamacja) wyraża intensywne zaangażowanie autora. Zwykle krzyczymy, by dać upust złości czy okazać wstręt. Ale okrzykiem wyrazić można też zdumienie, zachwyt czy radość.
Oburzenie zabrzmi w okrzykach „O czasy, o obyczaje!”, „Ta dzisiejsza młodzież!”, zachwyt w słowach: „Jak pięknie wyglądasz!”, zdumienie – „Co ty mówisz!”. A tak wykrzyczał swą radość w Czarnoksiężniku z Krainy Oz Strach na Wróble: „O rety! Mam rozum!”
Kiedy w tekście uwypuklisz swoje emocje, czytelnik odniesie wrażenie, że wraz z nim raz jeszcze je przeżywasz.
Retoryka uczy, że dobrym miejscem na zadanie wykrzyknikowe jest zakończenie. Eksklamacja efektownie zamyka wypowiedź, podsumowuje jej sens i uwydatnia postawę autora. Słownik terminów literackich podaje, że w tej roli, oprócz wykrzyknienia, sprawdzi się także pytanie.
Gdyby zamierzała zachęcać odbiorcę do tego, by spełniał swoje marzenia o pisaniu, mogłabym zakończyć tekst słowami: Najlepszy czas na rozpoczęcie pisania jest teraz!
Włóż słowa w czyjeś usta
Do wyrażania emocji służy pewna bardzo ciekawa, choć niepozorna figura. Jej skomplikowana nazwa sermocinatio staje się zrozumiała, gdy dowiemy się, że sermo oznacza rozmowę.
W przeciwieństwie do wykrzyknienia, które oddziałuje wprost, sermocinatio jest bardziej subtelna. Polega na tym, by cytować wypowiedzi. Co w tym takiego emocjonalnego?
By się o tym przekonać, spójrz na dwa zdania:
Moja matka poczułaby się zawiedziona.
Moja matka powiedziałaby „Synku, zawiodłam się na Tobie.”
Gdy wypowiadamy słowa w imieniu kogoś, czynimy to po to, by go scharakteryzować. Figura ta, jak pisze Korolko, przyczynia się do „artystycznego ożywienia” tekstu.
Cytat może też stać się nazwą, tak jak w reklamie serku Piątnica: Najlepsze „coś bym zjadła” to serek homogenizowany.
Zgodnie z definicją, sermocinatio polega na przypisywaniu słów postaciom. W takiej fikcyjnej wypowiedzi można przemycić własne przesłanie, czego dowodem jest np. ten fragment piosenki Wojciecha Młynarskiego Róbmy swoje:
Napotkał Nobla kumpel raz
I tak mu rzekł: „Alfredzie,
Powiedzieć to najwyższy czas,
Że marnie ci się wiedzie!
Choć do doświadczeń wciąż cię gna,
Choć starasz się od świtu,
Ty prochu nie wymyślisz, a
Tym bardziej dynamitu!”
A Nobel spłonił się jak rak,
Po cichu zaś pomyślał – jak?
„Róbmy swoje!
Pewne jest to jedno, że
Róbmy swoje,
póki jeszcze ciut się chce!
W myśleniu sens, w działaniu racja,
Próbujmy więc, a nuż fundacja- wystrzeli?
Róbmy swoje! Róbmy swoje!
Może to coś da – kto wie?”
Sermocinatio wzmocni także argumentację. Arystoteles zalecał, by podczas argumentacji własne opinie wkładać usta osoby trzeciej.
Eksperymentuj z zapisem
Kiedy wygłaszasz mowę, możesz podkreślić to, co istotne podwyższonym głosem, poprzedzić pauzą lub zaakcentować gestem. W tekście tę rolę interpunkcja i wygląd tekstu.
W cytowanych w tym artykule fragmentach często pojawiał się wykrzyknik. Innym emocjonalnym znakiem interpunkcyjnym jest wielokropek, który pozwala nagle zamilknąć, by pokazać wzruszenie, żal, złość, frustrację, strach, wstyd, odrazę.
Skierujesz uwagę na słowo, jeśli zapiszesz je wersalikami, np. Jesteś pewien, że to TEN wiersz?
Nic nie przykuje uwagi bardziej niż samotne zdanie umieszczone w odrębnym akapicie. Jedno z najsłynniejszych wezwań do działania w polskiej literaturze znajduje się w odrębnym wierszu, dzięki czemu jeszcze bardziej się wyróżnia:
Bądź wierny idź
Podsumowanie
- Umieść ważne słowo na początku lub na końcu.
- Wzmocnij swoją opinię intensyfikatorem, np. naprawdę.
- Zakrzyknij, by podkreślić autentyczność.
- Przekaż własne przesłanie w czyjejś wypowiedzi.
- Podkreśl to, co istotne, interpunkcją i wyglądem tekstu.
Więcej na temat tego, jak posługiwać się retoryką w pisaniu, przeczytasz w mojej książce Fast text.
Przeczytaj także:
Co to jest retoryka i jak ją wykorzystać w tekście
Źródła:
Korolko M., Sztuka retoryki, Warszawa 1990
Witkowska-Maksimczuk B., Elementy retoryki i erystyki w przykładach, Warszawa 2014
Ziomek J., Retoryka opisowa, Wrocław 1990
autorka książek specjalistycznych i beletrystycznych, doktor nauk humanistycznych, certyfikowana trenerka biznesu
2 komentarze do „5 sztuczek retorycznych, które zaakcentują myśl”
Dziękuję za merytoryczne wiadomości. Zobaczyłam, że wiele z opisanych zabiegów stosuję intuicyjnie, chociaż nie znałam ich nazw i specjalnie się o ich celowości nie uczyłam. Pomyślałam sobie:”Nie jest źle, ale teraz będę używać ich świadomie!”. Pozdrawiam serdecznie????
Pani Marzanna wyjęła mi to z ust.