Wciągająca opowieść jest jak dobra zagadka. To serce kryminału, ale nie tylko. Na czym polega zagadka i jak ukryć wskazówki przed czytelnikiem? Poznaj 3 części fabuły-zagadki na przykładzie kryminału.
Spis treści:
Jak wprowadzić czytelnika w błąd
Zagadka kryminalna w 3 krokach
Na czym polega zagadka
W opowieści-zagadce rzeczy nie są tym, czym się na pierwszy rzut oka wydają. Wskazówek trzeba szukać między wierszami. Każda z nich powinna być dobrze schowana, żeby wydawała się naturalną częścią historii. Rozwiązanie zagadki kryje się na pierwszym planie, nie tkwi wcale w szczegółach, choć tak często dajemy się im zwieść.
Jeśli wskazówki będą się zbytnio wyróżniać, czytelnik poczuje się oszukany. Trzeba stworzyć środowisko, które jest naturalne dla obiektu/osoby/informacji, tak by czytelnik prawie ich nie zauważył. Niech jeden z podobnie wyglądających kamieni będzie diamentem. Rozwiązanie ukryte jest na pierwszym planie, nie tkwi wcale w szczegółach, choć tak często dajemy się im zwieść.
W mojej opowieści dla dzieci Marcel i czas tytułowy bohater zostaje pod opieką dziadka – emerytowanego profesora, z którym trudno mu nawiązać kontakt. W ogromnej bibliotece dziadka uwagę Marcela przykuwa jeden z tomów W poszukiwaniu straconego czasu Prousta, ze względu na imię autora – takie samo jak jego.
Ku ich zdziwieniu z książki wypada koperta – list od babci, która zmarła kilka lat wcześniej, zaadresowany: „Do Marcela i jego dziadka”. Okazuje się, że babcia ukryła w różnych miejscach 6 wiadomości. W każdej z nich znajduje się wskazówka, która pomoże im szukać kolejnej. Kiedy dziadek z wnukiem skompletują wszystkie, dowiedzą się, jak odnaleźć stracony czas.
Jak wprowadzić czytelnika w błąd
Dobra zagadka zawiera w sobie dwie historie: tę, która mogła się wydarzyć i tę, która się wydarzyła. Napięcie wynika z konfliktu między tymi dwiema wersjami wydarzeń. Czytelnik pragnie rozwikłać zagadkę przed bohaterem. Powinno mu się wydawać, że widzi związki między faktami.
Jak wprowadzić czytelnika w błąd? Skorzystaj z fałszywego wnioskowania, o który pisał już Arystoteles. Otóż ludzie sądzą, że jeśli po jednym wydarzeniu następuje drugie, to skoro drugie się zdarzyło, miało miejsce też i pierwsze. A wcale nie musi tak być.
Skoro podejrzany wszedł do mieszkania ofiary z nożem w ręku, to pewnie zabił. Jedno wydarzenie następuje po drugim i to drugie jest prawdziwe, więc pierwsze zapewne też. A jeśli to tylko złudzenie? Może nieszczęśnik otrzymał cios z innej ręki chwilę wcześniej?
Zagadka kryminalna w 3 krokach
Oto przykładowa zagadka: „Co to jest: małe, białe, stoi na telewizorze? Pchła w koszuli nocnej”. Każda zagadka zawiera 3 elementy:
- coś ogólnego (małe, białe)
- coś specyficznego (stoi na telewizorze)
- niespodziankę (pchła w koszuli nocnej).
Są to też 3 podstawowe części zagadkowej fabuły. Nazwę je teraz aktami i pokażę na przykładzie kryminału.
1. Coś ogólnego
Czytelnik poznaje ofiarę i detektywa, który będzie chciał rozwikłać zagadkę. Najważniejsze pytania brzmią: „Kto to zrobił?” i „Dlaczego ten ktoś to zrobił?„. Bohaterowie są zaprezentowani w sposób bardzo ogólny. Ich czyny są ważniejsze niż głębia charakterów.
2. Coś szczegółowego
Zawiera już szczegóły. Czytelnik dowiaduje się, w jaki sposób osoby, miejsca i wydarzenia do siebie nawiązują. Ma więc swoje podejrzenia, zgaduje motywy, oskarża kolejnych bohaterów. Przede wszystkim jednak poszukuje wskazówek. W kryminałach wskazówki są dobrze ukryte, ale obecne, tak by uważny czytelnik mógł odkryć sprawcę.
3. Niespodzianka
To czas na rozwiązanie zagadki, które musi pasować zarówno do tego, co ogólne, jak i do tego, co szczegółowe. Zakończenie w sposób wyczerpujący wyjaśnia motywy bohaterów i odkrywa prawdziwą kolejność wydarzeń.
Więcej na temat planowania zagadek w opowieści przeczytasz w mojej książce Szkoła twórczego pisania.
Przeczytaj także:
4 sekrety budowania napięcia na każdej stronie opowieści
Co to jest zawieszenie akcji i jak zwiększa napięcie na 3 sposoby
Jak rozbudzić oczekiwania czytelnika zapowiedzią na 4 sposoby
Jak zaskoczyć czytelnika zwrotem akcji na 6 sposobów
autorka książek specjalistycznych i beletrystycznych, doktor nauk humanistycznych, certyfikowana trenerka biznesu